LỊCH SỬ NGÀNH ĐIỆN VIỆT NAM: HÀNH TRÌNH PHÁT TRIỂN TỪ ÁNH SÁNG ĐẦU TIÊN ĐẾN HỆ THỐNG ĐIỆN TOÀN DIỆN

1. Mở đầu

Ngành điện là một trong những ngành kinh tế - kỹ thuật then chốt, đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Từ những bước khởi đầu manh nha vào cuối thế kỷ XIX, ngành điện Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển mạnh mẽ, từng bước khẳng định vị thế vững chắc trong nền kinh tế quốc dân.

2. Giai đoạn hình thành (1890 – 1954): Những dòng điện đầu tiên

Điện năng xuất hiện tại Việt Nam từ năm 1890, khi chính quyền thực dân Pháp xây dựng nhà máy điện đầu tiên tại Hà Nội nhằm phục vụ chiếu sáng cho khu vực trung tâm và các công trình hành chính. Những năm sau đó, các nhà máy điện nhỏ lẻ tiếp tục được xây dựng tại Hải Phòng, Nam Định, Sài Gòn...

Tuy nhiên, trong suốt thời kỳ này, điện chủ yếu phục vụ cho tầng lớp thống trị và người nước ngoài. Việc tiếp cận với điện năng đối với người dân bản địa là điều xa xỉ.

3. Giai đoạn kháng chiến và phục hồi (1954 – 1975): Điện vì Tổ quốc

Sau năm 1954, miền Bắc bước vào thời kỳ xây dựng và phát triển độc lập. Ngành điện bắt đầu được quy hoạch và tổ chức thành hệ thống. Các nhà máy điện như Yên Phụ, Uông Bí được khôi phục, mở rộng công suất nhằm đáp ứng nhu cầu của sản xuất và đời sống nhân dân.

Trong kháng chiến chống Mỹ, ngành điện vừa đảm bảo cung ứng năng lượng cho sản xuất quốc phòng, vừa đối mặt với sự tàn phá nặng nề từ bom đạn. Dù vậy, hệ thống điện vẫn được duy trì nhờ sự kiên cường của lực lượng kỹ thuật và công nhân ngành điện.

4. Giai đoạn thống nhất và xây dựng nền tảng (1975 – 1990): Khôi phục và phát triển

Sau ngày đất nước thống nhất, ngành điện quốc gia được hợp nhất, mở rộng quy mô hoạt động trên toàn lãnh thổ. Chính phủ triển khai hàng loạt công trình điện trọng điểm, trong đó nổi bật là dự án thủy điện Hòa Bình – công trình năng lượng lớn nhất Đông Dương thời bấy giờ, khởi công năm 1981 và hoàn thành năm 1994.

Trong giai đoạn này, ngành điện tập trung vào nhiệm vụ tái thiết, mở rộng lưới điện, từng bước đưa điện về các khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa.

5. Giai đoạn hiện đại hóa (1990 – 2010): Bứt phá hạ tầng và công nghệ

Thập niên 1990 đánh dấu bước ngoặt quan trọng khi ngành điện bước vào thời kỳ hiện đại hóa. Sự kiện mang tính biểu tượng là việc hoàn thành đường dây 500kV Bắc – Nam (mạch 1) năm 1994 – một kỳ tích kỹ thuật của Việt Nam, góp phần cân bằng cung cầu điện giữa các vùng miền, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

Cùng với đó, nhiều nhà máy nhiệt điện, thủy điện lớn được đưa vào vận hành như Phú Mỹ, Cà Mau, Trị An, Sông Hinh… Hệ thống điều độ và truyền tải điện được nâng cấp theo chuẩn quốc tế.

6. Giai đoạn hội nhập và chuyển đổi năng lượng (2010 – nay): Tăng tốc và bền vững

Trong kỷ nguyên hội nhập, ngành điện Việt Nam tiếp tục đạt nhiều thành tựu nổi bật:

• Hệ thống điện quốc gia phủ khắp 99,8% số hộ dân.

• Nhiều công trình lớn như thủy điện Sơn La, Lai Châu, nhiệt điện Duyên Hải, Vũng Áng đi vào vận hành.

• Việt Nam trở thành một trong những quốc gia dẫn đầu khu vực Đông Nam Á về phát triển năng lượng tái tạo (đặc biệt là điện mặt trời và điện gió).

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) từng bước triển khai lưới điện thông minh, áp dụng công nghệ số trong quản lý – vận hành hệ thống điện, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và chuyển đổi năng lượng xanh theo cam kết COP26.

7. Kết luận

Lịch sử ngành điện Việt Nam là một hành trình đầy thử thách, kiên cường và sáng tạo. Từ một hệ thống điện nhỏ lẻ phục vụ mục đích thực dân, ngày nay, Việt Nam đã sở hữu một hệ thống điện hiện đại, đồng bộ, đảm bảo an ninh năng lượng và đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế - xã hội.

Với tầm nhìn dài hạn, chính sách đúng đắn và nguồn nhân lực chất lượng cao, ngành điện Việt Nam hứa hẹn sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ, bắt kịp xu thế toàn cầu và giữ vững vai trò then chốt trong sự nghiệp phát triển đất nước.